ТЕАТРИН ЙИС УЛУБКЬНУ (Газета "Зори Табасарана)




     2019-пи йис Урусатдиъ театрин Йисси къайд дапIна. ИкибаштIан, му гьядисайи театрарин пишекрар шад дарапIди гъитундар, гьюкуматдин терефнаан театрарихьна гьамциб фикир айивалиан ляхниъ ужувлахъинди хъана артухъ дигиш’валар шул дупну, умудлу хьуз гъитра.

     Ихь театрин уьмриан сабсана йис кечирмиш гъабхьну. Думу фициб гъабхьну? Ачухъди пуз шулу, йис харжиб гъабхьундар. Театрин ляхниз кьимат сифтена-сифте йисандин арайиъ театри сягьнайиин диву спектаклариинди туврайиб ву. Хъа гъубшу йисан Табасаран театри ужудар спектаклар дивну. Гьадму цIийи спектакларикан саб спектакль хьади – «Хабар тув ихь дустариз» – театр Республикайин «Дагъустан адлу гъапIдар» кIуру кьюбпи фестиваль-конкурсдиъра иштирак гъабхьну. Спектакль чан шиърариинди ва чан уьмур бахш апIбан жюрейиинди Дагъустан адлу гъапIу табасаран шаир-эскер Багьаудин Митаровдин уьмрикан ва яратмиш апIбарикан ву. Дидиъ Ватандин Аьхю дявдин вахт улупна. 

     Спектакль диву режиссер – Жанбулат Гьябибов, художник – Майтаб Мамедова ву. 

     Аьхиримжи йисариси, гъубшу йисанра театри сягьнайиина классикара адабгъну. «Сумчрин гъалабулугъ» кIуру спектакль А. Чеховдин «Швушв хъирсувал» («Предложение») ва В. Соллогубдин «КIван назуквалиан – бала» («Беда от нежного сердца») кIуру кьюб пьесайин бинайиинди дивнайиб ву. Спектакль дивуз Калмыкия Республикайиан режиссер С. Бурлаченкойиз ва художник Е. Варовайиз теклиф гъапIну. 

     Кьюбиб спектакларра Вариурусатдин «Саб вуйи Урусат» политикайин партияйин «БицIи Ватандин культура» кIуру проект уьмриз кечирмиш апIбан программайиинди дивнайидар ву. 

     Гьар йисанси, гъубшу йисанра театри чан бицIи тамашичйириканра гьархундар – сягьнайиин баяр-шубариз вуйи «Дирбаш юкIв» кIуру спектакль-махъв дивну. Ва улихьна йисари дивнайи сабсана спектакль цIийи алапIну – «Удрида хала».

     Гьар йисанси, гъубшу йисанра театри культурайин Министерствойин жюрбежюр проектар тамам апIбан ляхинра кIули гъубхну. Мисалназ, «Сягьнайин устадари – дагълу агьалйириз» кIуру проект тамам апIури, театри ихь гъулариъ йицIикьюб спектакль улупну. «Культурайи – дагъустан бицIидариз» проектдиинди ихь театрин спектаклариз лигуз Дагъустандин шагьрариан ва районариан Дербентдиз агъзурихьнакьан мектебдиъ урхурайи баяршубар хъади гъафну. Му проект Дагъустандин образованиейин Министерствойихъди сатIиди кIули гъабхурайиб ву. Ва хайлин жара гьацдар проектарра а. 


     Дупну ккундуки, Табасаран театрин аьхиримжи спектакларин дережа улихьна йисари диву спектакларинтIан хайлин зади ву. ИкибаштIан, йислан-йисаз актерарин устадвалра за шула. Амма аьхиримжи спектаклар иллагьки чпин албагувалиинди, артистарин палтариинди-костюмариинди, декорацйириинди тафавутлу ву. Му ляхникан театрин тамашичйири, жара театрарин режиссерари ва артистарира кIура. Аьхиримжи вахтна диву шубуб-юкьуб спектакли – «Эвелин дих», «Аьмалдар хпир», «Гъала», «Хабар тув ихь дустариз», «Сумчрин гъалабулугъ» – гьаци вуйиб субут апIура. 

     Му ляхин фтихъди аьлакьалу ву? Жиниб дар, сягьнайиин ужуб спектакль, иллагьки классика, дивбан бадали, хайлин дакьатар лазим ву. Эгер диврайи спектакль, «Гъала» спектаклси, тарихнан драма вуш, ясана дидиъ гьядисйир ккудушу аьсрариъ гъягъюрайидар вуш («Аьмалдар хпир», «Сумчрин гъалабулугъ») вая думу дявдикан вуйи спектакль вуш («Хабар тув ихь дустариз»), дидихьна сягьнайиин гьадму девриз, вахтназ тялукь вуйи костюмар, авадлугъар, декорацйир духьну ккунду. Ва гьациб аьгьвалатнаъ ихь театриз Дагъустандин культурайин Министерствойи кюмекнан хил гьачIабккура. 



     Аьхиримжи кьюд-шубуд йисан театриз «Саб вуйи Урусат» партияйин «БицIи Ватандин культура» проектдиинди субсидияйин дакьатар тувра. Думу субсидйир ишлетмиш апIури, театриз ужудар спектаклар дивуз мумкинвал шула. Гьадму дакьатарихъ театри сягьнайиин классикайин эсерар дивуз хъюгъна. Гьацира спектаклар дивуз жара театрариан, регионариан режиссерариз теклиф апIуз шула. Хъа му ляхин актерарин устадвал, спектакларин дережа за апIбаъ гизаф хайирлу ляхин ву. 

     Ужудар спектаклар дивбахъди сабси, му субсидйирин кюмекниинди театри ляхниз лазим вуйи аппаратура масу гъадабгъура. Ихь районарин гъулариъ айи клубар фициб гьялнаъ аш, ухьуз хабар ахьуз. Думу клубариъ спектакль улупбан бадали, лазим вуйи саб жюрейинра я аквнан, я сеснан аппаратура адар. Ва гъубшу йисан театри мина-тина гъабхуз шлу гьациб багьа вуйи аппаратура масу гъадабгъну. Культурайин Министерствойин терефнаан ихь театриз му лап аьхю кюмек ву. Ва, икибаштIан, театрин руководствойи ва коллективди, мициб кюмек апIбаз, Дагъустандин культурайин Министерствойиз ва «Саб вуйи Урусат» партияйиз аьхю чухсагъулра кIура. 



(Газета «Зори Табасарана» № 3  от 18-января 2019 г. Статья «Театрин Йис улубкьну». Ссылка – http://zoritabasarana.ru/images/archive/2019/3.pdf )